เตือนใจควอนตัมไทย ๓ - ช้าก่อน ! | Replay Nobel 2022 Footsteps | ตรวจทานเส้นทางโนเบลควอนตัมโลก | Entanglement with Anton Zeilinger | (อ้าง) ความพัวพันกับโนเบล |
“ตรวจสอบตรวจทานกันก่อน” -- ท่ามกลางกระแสชาตินิยม บุคคลนิยม ภาวะนิยมหรือความเชื่อศรัทธาที่นิยมอ้างโหนอยู่ในสังคมโดยมีพื้นหลังคลุมเครือใด ๆ ยามเปิดใจตาสว่างรู้แจ้งที่มาดีแล้ว มักส่งผลตรงกันข้ามตามด้วยผลข้างเคียงต่อลุ่มสังคมที่ ‘โหนนิยม’ กันอยู่นั้น วงการวิทยาศาสตร์ไทยเช่นกัน โหนเส้นทางของผู้รับรางวัลโนเบล นำวิทย์ไทยให้ก้าวไกลแน่แท้หรือ ?
การอิงงานเด่น อ้างคนดัง นับถือผู้ประสบความสำเร็จมักเกิดขึ้นเป็นปกติยามต้องการยกระดับตนเอง เช่น โหน 'อีลอน มัสก์’ ‘มาร์ก ซักเคอร์เบิร์ก’ หรือ ‘แจ็ค หม่า’ รวมทั้งอ้างหน่วยงานเทคโนโลยีโลกทั้งนาซา (NASA) หรือบริษัทแอปเปิล เป็นต้น มีทั้งเรื่องเคยร่วมงานกันจริงและที่อิงเพียงเพื่อเรียกกระแสร่วม (engagement) สร้างรายได้จากโฆษณา ปั่นข่าวเพิ่มมูลค่า ฯลฯ กระนั้น มีไม่น้อยที่โหนแล้วได้ผลย้อนกลับทางลบแทน
ทบทวนอดีตของเมืองไทย การโหนตัวบุคคลพ่วงชาตินิยมไปกับ ‘ไทเกอร์ วูดส์’ ผู้มีมารดาเชื้อสายไทย กระทั่งมอบปริญญากิตติมศักดิ์ให้ถึงโรงแรมที่พักจึงตามมาด้วยกระแสสองด้านจากสังคม ส่วนวงการวิทยาศาสตร์มักอ้างผู้เคยทำงานกับนาซาหรือผ่านการศึกษามหาวิทยาลัยระดับโลก กระทั่งโหน ‘ไอน์สไตน์’ อย่างหนักหน่วงเมื่อครั้งครบรอบ ๑๐๐ ปีทฤษฎีสัมพัทธภาพ ค.ศ.2015 อาทิ เจ้าของรางวัลโนเบลฟิสิกส์ปี 1921 ผู้นี้ให้ความสนใจศาสนาพุทธเพื่อสรัางจุดขายให้หนังสือนิยายวิทย์แห่งธรรม อ้างวาทะกรรมศาสนสุภาษิตเคียงหลักการทางฟิสิกส์ว่ามีมาแต่พุทธกาล โดยไอน์สไตน์นั้นเพียงค้นพบตามหลัง ราวกับเป็นการจับนักฟิสิกส์คนดังมาบวชห่มจีวรให้ที่เมืองไทย [ ดุษฎีนิพนธ์: เสาวนี ชินนาลอง ] เป็นต้น จนมาถึงการโหน “รางวัลโนเบล” ของสื่อมวลชนระดับชาติที่จินตนาการไปเองจนน่าหวั่นใจ …
และเมื่อมาถึงยุคควอนตัมที่ลึกล้ำ เกิดการอ้างชื่ออย่างดื่มด่ำทั่วบ้านทั่วเมืองไปกับสินค้า บริการ งานสารพัน ‘ควอนตัมเทียม’ ของวงการวิชาการเองก็มีไม่น้อย [ เตือนใจควอนตัมไทย ๒ ] แล้วในที่สุดเมื่อวิทยาการสาขาที่จับต้องไม่ได้ด้วยประสาทสัมผัสปกติของมนุษย์นี้ได้รับ “รางวัลโนเบลฟิสิกส์ ค.ศ.2022” ได้ปรากฏการโหนควบทั้งสองเรื่องนั้นตามมาอีกด้วย !
ตลอดช่วงทศวรรษที่ผ่านมายามสนทนาแบบกันเองกับศาสตราจารย์สุทัศน์ ยกส้าน ราชบัณฑิตและที่ปรึกษาคนสำคัญวงการวิทย์เมืองไทยมักได้ภาษายุคพ่อขุนรามฯตามมาด้วย บ่งถึงน้ำหนักในการถ่ายทอดประสบการณ์ได้เป็นอย่างดี ทั้งเรื่องการรวมกลุ่มวิจัย (consortium) ด้านตัวนำยวดยิ่ง (superconductor) ยุค 1980s สมัยเพิ่งเริ่ม “กระทรวงวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและการพลังงาน” ที่เปลี่ยนชื่อไปกระทั่งครบสี่สิบปีถูกยุบหายรวมกับด้านอุดมศึกษา ก่อนนั้น นักฟิสิกส์จาก มศว.ประสานมิตร เชียงใหม่ จุฬาฯ และสงขลารวมกลุ่มงานกัน ด้านฮาร์ดแวร์ต้องลงทุนสูงเกินกำลังจึงเลิกลากันไป เหลือส่วนทฤษฎีของอาจารย์สุทัศน์เองที่แจงว่า “ไปได้เรื่อย ๆ” ...
วงการแห่งความคาดหวังสูงสู่การประยุกต์อย่างยิ่งยวดนั้นผ่านการคุยโอ่เกินจริง (hype) ทั่วโลกมามาก แต่ยังไม่ถึงปลายน้ำที่หวังไว้สักที ไม่สามารถใช้งานในสภาวะอุณหภูมิทั่วไปแม้ขึ้นเวทีรับโนเบลมาแล้วร่วมสามสิบปี จึงเป็นอุทาหรณ์อย่างดียิ่งให้กับ “ควอนตัม” เทคโนโลยีหน้าใหม่กว่าและกำลังคุยโตกระหน่ำโลกอย่างมากมายกว่าด้วย !
ก่อนหน้านี้ ผู้ผ่านทั้งการรวมกลุ่มวิจัยอีกทั้งร่วมสร้าง “นักฟิสิกส์หัวกระทิ” เป็นติวเตอร์นักเรียนเพื่อล่าเหรียญฟิสิกส์โอลิมปิกรุ่นแรก ๆ ของประเทศนี้ เคยเอ่ยหลายวาทะคำถามสำคัญที่มีคำตอบพร้อมในตัวเอง อาทิ “บรรดาผู้ที่สอบได้ที่หนึ่งที่สองของประเทศนี้ หายไปไหนกันหมด ?” “รู้ไหมเขาไปไหน ประเทศใช้เงินไปเท่าไหร่ ?”“บรรดานักเรียนฟิสิกส์โอลิมปิกได้เหรียญมาเป็นสิบ ๆ ปีแล้ว หายไปไหนกันหมด ?” “นักเรียนทุนจบกับมาได้ด๊อกเตอร์แล้ว ทำอะไรกันต่อ ?” และที่เกี่ยวข้องกับการโหนอ้างมีด้วยเช่นกัน สะท้อนเวที “เน้นพิธีกรรม” ยุคภาพลักษณ์วิชาการเบ่งบานเอาไว้ว่า
“เชิญโนเบลมาถ่ายรูปด้วย มันไม่ใช่ !”
๐ ยุคใหม่โหนอะไร ? ๐
เกิดข่าวทั้งจากเวทีนโยบายและจากโลกสังคมออนไลน์ที่แพร่กระจายเมื่อปี ค.ศ.2023 ในแนว “คนไทยมีส่วนร่วมกับผลงานของ ‘อันตัน ไซลิงเงอร์’ (Anton Zeilinger) หนึ่งในสามนักวิทยาศาสตร์รางวัลโนเบลด้านการทดลองควอนตัมปี ค.ศ.2022” จึงเป็นที่ฮือฮาของนักเรียน นักศึกษา เป็นความหวังของคนรุ่นใหม่ เป็นไอดอลเพื่อการเรียนต่อสายวิทย์มาข้ามปี การเล่นใหญ่คราวนี้มิใช่การขอถ่ายภาพกับผู้รับรางวัลเช่นที่คุ้นเคย แต่ลึกถึงการมีส่วนร่วมบนเส้นทางความสำเร็จของปรมาจารย์ด้านความพัวพันเชิงควอนตัม (quantum entanglement) ด้วยเลย
๐ รวมความคิดชีวิตโนเบลฟิสิกส์ 2022 ๐
การยกเหตุแล้วอ้างสู่ผลที่นึกคิดจินตนาการไปเองพบเห็นได้ปกติทั่วไป ไม่เว้นแม้วงสนทนาของผู้ได้รับรางวัลโนเบลด้วย โดยเริ่มจากเหตุการค้นพบวิทยาศาสตร์พื้นฐานต่อมาจึงโหนอ้างเพื่อผลการประยุกต์ใช้งานนอกสาขาตน ตัวอย่างนั้นมาจากเวทีถ่ายทอด “ความคิดความอ่าน” (Nobel Minds) ประจำปีของผู้รับรางวัล ซึ่งงานปี ค.ศ.2022 สามนักวิทย์ฟิสิกส์การทดลองควอนตัมพื้นฐานมาครบสาม พิธีกรโยนคำถามเรื่องการประยุกต์ใช้ ‘แอลง แอสเปก’ (Alain Aspect - นาที 32:20) หนึ่งในผู้พิชิตรางวัลตอบอย่างมั่นอกมั่นใจว่า ‘รหัสลับควอนตัม (Quantum cryptography - quantum cryptography - quantum key distribution - QKD) 'ไม่มีใครสามารถถอดแกะได้’ ตามความหมายของนักฟิสิกส์ ทั้งที่หน่วยงานกำกับไอทีหลักของโลกวงการประยุกต์ปฏิเสธมาโดยตลอดสามสิบปี !
คำว่า “ควอนตัม” นักฟิสิกส์กันเองยังตีความ (interpretation) ต่างกัน เมื่อนำมาอ้างการประยุกต์โหนพ่วงไปกับวงการที่ห่างไกลตนอีก ยิ่งเกิดวาทะลึกล้ำทิ้งห่างโลกความจริงมากขึ้นเรื่อย ๆ ซึ่งเรื้อรังมานานแล้ว ทั้งนี้ รหัสลับควอนตัมมีประโยชน์สูงยิ่งด้านการศึกษา สร้างบุคลากร และขยายหลักการสู่อนาคต เป็นอุปกรณ์ห้องปฏิบัติการที่ยอดเยี่ยม กลับถูกเร่งไปสู่การใช้งานด้วยแรงขับทางวาทกรรม ! ... ทั้งกำเนิดบริษัทผลิตสินค้าจริงแต่ประยุกต์ด้วยจินตนาการ แม้ผู้ผลิตก็หาได้ใช้ดูแลความปลอดภัยข้อมูลตนเองดังที่โฆษณา แต่กลับสร้างข่าวกำกวมอ้างการประยุกต์สำคัญทั้งใช้ดูแลความปลอดภัยโรงไฟฟ้านิวเคลียร์และอื่น ๆ จากโอกาสอุตสาหกรรมเพื่อการศึกษาแต่บิดตนเองไปพ่วงวงการไอทีจนหลุดโลกจึงปิดตัวกันไปมาก ที่เหลือรอดยังคงโฆษณาเกินจริงโดยแอบขายพ่วง (tie-in sell) มาถึงในเมืองไทยด้วยแล้ว ทั้งนี้ ความสับสนเข้าใจผิดครั้งใหญ่มากของสื่อมวลชนทั่วโลกเกิดขึ้นเมื่อปี ค.ศ.2017 จากการแถลงอ้างถ่ายทอดสดการประชุมข้ามทวีปพ่วงการทดลองดาวเทียมควอนตัมแต่กระทำเชิง “สมมติ” ! ซึ่งงานนั้นจัดโดยทีมงานศาสตราจารย์ไซลิงเงอร์ผู้ที่ร่วมนั่งอยู่ในวงสนทนา Nobel Minds 2022 เดียวกันนั้นนั่นเอง … สรุป การโหนอ้างสร้างวาทกรรมยกเหตุอ้างผลข้ามสาขามีอยู่ทั่วไป ไม่เว้นแม้บนเวทีโนเบล !
หมายเหตุ
๐ “รหัสลับควอนตัม” ถูกอ้างประยุกต์อย่างลึกล้ำ แต่ ! -- NCSC (National Cyber Security Centre - UK 2018), NSA (National Security Agency - US 2020), ANSS (Agence nationale de la sécurité des systèmes d’information - France 2022), and BSI (Federal Office for Information Security - Germany 2022) did not recommend QKD ๐