top of page
QICTechFACTcheckLoGoWhite-2021.jpg

บทความ | “พ.ศ. 2568: หนึ่งศตวรรษควอนตัมโลกกับครึ่งศตวรรษควอนตัมไทย” | #IYQ2025 & #ThaiYQ2025 | ศ.ดร.สุทัศน์ ยกส้าน | #WorldQuantum100 #ThaiQuantum50 | #QuantumFuture #QuantumYear |

รูปภาพนักเขียน: K SripimanwatK Sripimanwat

บทความ #IYQ2025 & #ThaiYQ2025
บทความ #IYQ2025 & #ThaiYQ2025

ปี 2025 เป็นปีที่องค์การสหประชาชาติได้กำหนดให้เป็นปีสากลของวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีควอนตัม (International Year of Quantum Science and Technology : YQST) เพื่อเฉลิมฉลองวาระครบหนึ่งศตวรรษที่ Werner Heisenberg (1901-1976) ได้เสนอทฤษฎีกลศาสตร์ควอนตัมในวารสาร Zeitschrift für Physik ฉบับเดือนกรกฎาคมปี 1925 เพื่ออธิบายและทำนายปรากฏการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในอะตอม โดยเฉพาะอะตอมไฮโดรเจน 

งานวิจัยชิ้นนี้เป็นงานที่บุกเบิกโลกกลศาสตร์ควอนตัมของสรรพสิ่ง ซึ่งมีวิธีคิด กระบวนการคำนวณโดยอาศัยหลักการด้านปรัชญาที่แตกต่างจากโลกฟิสิกส์ยุคเก่าของ Isaac Newton (1642-1727) กับ James Maxwell (1831-1879) อย่างสิ้นเชิง

จากนั้นพัฒนาการของกลศาสตร์ควอนตัมที่เกิดตามมา ก็ได้มีการนำโลกของเราเข้าสู่ยุคควอนตัมด้วยการสร้างเทคโนโลยีใหม่ ๆ เพื่อช่วยอำนวยความสะดวกในการดำรงชีวิต และส่งเสริมความรู้ความเข้าใจในระดับพื้นฐานที่สุดของวิทยาการสาขาอื่น ๆ ด้วย จนทำให้องค์การสหประชาชาติเห็นควรจะต้องจัดงานเฉลิมฉลอง YQST ในปีนี้

  ทุกวันนี้ หากมีใครมาถามเราว่าการค้นพบวิทยาศาสตร์เรื่องใดมีความสำคัญมากที่สุดในช่วงเวลาหนึ่งศตวรรษที่ผ่านมา คำตอบที่ได้ก็อาจจะมีมากมาย ขึ้นกับว่าคนตอบคำถามมีความถนัด ชอบ หรือสนใจวิทยาศาสตร์สาขาใด เช่น บางคนอาจตอบว่าทฤษฎีสัมพัทธภาพทั่วไปที่ Albert Einstein (1879-1955) นำเสนอในปี 1915 ทฤษฎีกลศาสตร์ควอนตัมที่ Werner Heisenberg นำเสนอในปี 1925 การพบโครงสร้างของ DNA โดย James Watson (1928 - ปัจจุบัน) กับ Francis Crick (1916 - 2004) และ Rosalind Franklin (1920-1958)  เมื่อปี 1955 การประดิษฐ์ maser ซึ่งในเวลาต่อมาได้รับการพัฒนาเป็น laser โดย Charles Townes (1915 - 2015) Necolai Basov (1922-2001) และ Aleksandr Prokhorov (1916-2002) หรือการประดิษฐ์ทรานซิสเตอร์ในปี 1947 โดย John Bardeen (1908-1991) Walter Brattain (1902-1987) และ William Shockley (1910-1989) เป็นต้น

แต่ถ้าจะมีการถามต่อว่า แล้วทฤษฎีใดหรือสิ่งประดิษฐ์ใดมีประโยชน์และคุณค่าต่อมนุษย์มากที่สุด คือ ไม่ว่าจะเป็นการเนรมิตเทคโนโลยีใหม่ ๆ หรือการสร้างองค์ความรู้ใหม่ ไม่ว่าระบบนั้นจะมีขนาดเล็กระดับอะตอมหรือขนาดใหญ่ระดับเอกภพ คำตอบที่เป็นไปได้ก็จะมีคำตอบเดียวคือ กลศาสตร์ควอนตัม ที่กลุ่มนักฟิสิกส์ตั้งแต่ Max Planck (1858-1947) Niels Bohr (1885-1962) Albert Einstein (1876-1955), Werner Heisenberg, Erwin Schrödinger (1887-1961) Wolfgang Pauli (1900-1958) ฯลฯ ได้ร่วมกันพัฒนาเพื่ออธิบายปรากฏการณ์ต่าง ๆ ในธรรมชาติ เช่น การเกิดปรากฏการณ์กัมมันตรังสี สาเหตุความแตกต่างระหว่างคุณสมบัติของสสารที่เป็นโลหะ อโลหะ ฉนวน สารกึ่งตัวนำ สารตัวนำยวดยิ่ง พลาสมา สารควบแน่นแบบ Bose-Einstein ฯลฯ

สำหรับประเด็นการพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ ๆ ก็มีมากมาย โดยกลศาสตร์ควอนตัมได้ช่วยให้เรามีกล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน อุปกรณ์ตรวจวินิจฉัยอวัยวะภายในร่างกาย เช่น MRI, fMRI, CT scan การบำบัดมะเร็งด้วยรังสี หรือด้วยอนุภาคโปรตอน (proton therapy) เซลล์แสงอาทิตย์ ฯลฯ ตลอดจนถึงการสร้างคอมพิวเตอร์ควอนตัม เตาปฏิกรณ์แบบฟิวชั่น ทำใหัเกิดปัณญาประดิษฐ์เชิงควอนตัม และพลังงานรูปแบบใหม่ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เป็นต้น

เพราะเทคโนโลยีต่าง ๆ ดังที่กล่าวมานี้ไม่สามารถจะมีหรืออุบัติได้ ถ้านักฟิสิกส์ประยุกต์ไม่ได้ใช้ความรู้กลศาสตร์ควอนตัมมาช่วยในการสร้างสรรค์ เพื่อพัฒนาโลกให้ก้าวหน้าและมีคุณภาพจนเป็นที่ยอมรับในระดับสากลว่า กลศาสตร์ควอนตัมเป็นวิทยาการที่มีความสำคัญมากในระดับท็อป

เมื่อหวนมาดูประเทศไทยเรา ความรู้กลศาสตร์ควอนตัมได้เริ่มเข้าสู่สังคมในวงวิชาการมหาวิทยาลัยเป็นครั้งแรกโดยอาจารย์หลายคนที่ไปศึกษาต่อในต่างประเทศ แล้วได้นำความรู้วิทยาศาสตร์ควอมตัมกลับมาถ่ายทอดให้แก่นิสิต

ด้วยเหตุผลนี้ เราจึงพอคาดคะเนได้ว่าเมื่อจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้รับการสถาปนาขึ้นในปี พ.ศ. 2459 ภาควิชาฟิสิกส์ในคณะวิทยาศาตร์ได้จัดให้มีการสอนฟิสิกส์พื้นฐานแก่นิสิตแพทย์ วิศวฯ และวิทยาศาสตร์ ในระดับปริญญาตรี ซึ่งเป็นความรู้ฟิสิกส์อะตอมระดับพื้นฐานที่สอนโดยคณาจารย์หลายคน เช่น ศ.ดร.สุขุม ศรีธัญรัตน์ (2475-2565) ศ.ดร.สิปปนนท์ เกตุทัต (2474-2549) ฯลฯ เป็นต้น ซึ่งได้นำความรู้ฟิสิกส์ควอมตัมมาสู่สังคมวิชาการไทยเป็นคนแรก ๆ แต่การทำวิจัยฟิสิกส์ในระดับลึกยังไม่มีใครทำกันมาก เพราะจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยยังไม่มีหลักสูตรการวิจัยฟิสิกส์ถึงระดับปริญญาเอกจนกระทั่งปี พ.ศ. 2522  และนักฟิสิกส์ไทยคนแรกที่ทำวิจัยทางฟิสิกส์ทฤษฎีโดยใช้กลศาสตร์ควอนตัมอย่างจริงจัง คือ ศ.ดร.วิรุฬห์ สายคณิต (2483-ปัจจุบัน) ซึ่งได้ทำวิจัยด้านทฤษฎีของสารกึ่งตัวนำ

จากนั้น พัฒนาการของฟิสิกส์ควอนตัมในประเทศไทยก็ได้เจริญขึ้นตามลำดับ ในปัจจุบันทุกมหาวิทยาลัยมีการเรียนการสอนและการวิจัยโดยใช้ความรู้กลศาสตร์ควอนตัมไม่มากก็น้อย เรามีสมาคมวัสดุศาสตร์ สถาบันวิจัยแสงซินโครตรอน สมาคมวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ สมาคมเทคโนโลยีนิวเคลียร์ สมาคมฟิสิกส์ สมาคมเคมี สมาคมชีววิทยา สำนักงานวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีอวกาศ และภูมิสารสนเทศ  สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ ฯลฯ ซึ่งได้นำความรู้ฟิสิกส์กลศาสตร์ควอนตัมมาบูรณาการกับวิทยาการสาขาอื่น ๆ เพื่อพัฒนาประเทศไทยให้ก้าวหน้าและเท่าทันนานาชาติ ในอนาคต 


ศาสตราจารย์ ดร.สุทัศน์ ยกส้าน

ราชบัณฑิต

(มกราคม ๒๕๖๘)

 

รวมบันทึกในอดีต

นักวิทยาศาสตร์ดีเด่นและนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี พ.ศ. 2530

ศาสตราจารย์ภาควิชาฟิสิกส์คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

ภาคีสมาชิก สำนักวิทยาศาสตร์สาขาฟิสิกส์ของราชบัณฑิตยสถาน


ที่ปรึกษา Q-Thai forum


(2014) “วิศวกรรมไฟฟ้ากับฟิสิกส์เป็นสาขาที่แยกกันไม่ออก

เพราะรวมกันอยู่เป็นวิทยาศาสตร์ในสาขากายภาพ

ด้านหนึ่งคือพื้นฐานส่วนอีกด้านเป็นการประยุกต์ต่อยอดกันไป

จะพัฒนาอะไรต้องกลับมาดูความรู้พื้นฐานที่จะพัฒนานำไปใช้ได้จริงจึงจะมีความเชื่อมโยงถึงกันหมด

 

เรื่องบุคลากรของทั้งสองสาขานี้จึงสำคัญมาก หากจะพัฒนาสิ่งใดให้เกิดขึ้นได้ดีจะต้องพัฒนาคน

หรือทรัพยากรบุคคลก่อน

 

โดยแท้จริงแล้วต่างคนต่างก็ต้องการพัฒนาข้ามสาขาคล้ายกันเพื่อพิสูจน์ได้ว่าสาขาของตนศึกษาไปแล้วมีประโยชน์ แต่... หากยังขาดจากกัน เป็นการแยกกันหรือไม่มีความเชื่อมโยงระหว่างกันอยู่ก็จะเป็นการเรียนที่เรียกว่า  “ไม่มีวิญญาณ”


(๑๑ มค. ๒๕๕๙)

 

'กาลามสูตร'

“เรียนรู้ประวัติศาสตร์ เพื่ออนาคตที่ผิดพลาดน้อยลง”

 
โครงการหนึ่งร้อยปีควอนตัมโลก ครึ่งศตวรรษควอนตัมไทย

100th World & 50th Thai Quantum S&T Anniversary

(เวปหลักโครงการ - Main Web - รวมสาร)

(รายละเอียดและกิจกรรม - Proposal & updated activities)

 
หมายเหตุ:

ร่วมเสนอแนะนำหรือสนับสนุนและประสานกิจกรรมได้ที่ email: thailand_chapter@comsoc.org

 

Alliance:

 

Disclaimer:

- a public serving project by volunteers 

no conflict of interest & none of personal agenda involved

 

Welcome volunteers !

ชุดคอลัมน์ 'เตือนใจควอนตัมไทย'


Comentarios


FEATURED POSTS

RECENT POSTS